بیماری پارکینسون یک اختلال مغزی است که منجر به لرزش اندام‌ها و سفتی بدن و نیز مشکل در راه رفتن، تعادل و هماهنگی حرکات می‌شود.
شروع علائم پارکینسون:
علائم پارکینسون معمولاً به تدریج شروع و با گذشت زمان تشدید می‌شود. ممکن است فرد علائم دیگری مانند تغییرات ذهنی و رفتاری، مشکلات خواب، افسردگی، مشکلات حافظه و خستگی نیز داشته باشد.هم مردان و هم زنان ممکن است به بیماری پارکینسون مبتلا شوند. با این حال، این بیماری حدود ۵۰ درصد در مردان شایع‌تر است. یکی از عوامل خطر شناخته شده در بروز پارکینسون، سن است. اگرچه اکثر مبتلایان به پارکینسون برای اولین بار در سن ۶۰ سالگی علائم بیماری را نشان می‌دهند، اما حدود ۵ تا ۱۰ درصد از افراد مبتلا به پارکینسون به بیماری زودرس، که قبل از ۵۰ سالگی شروع می‌شود، مبتلا هستند. پارکینسون زودرس اغلب، و نه همیشه، ارثی است، و برخی از انواع آن با جهش‌های ژنی خاص مرتبط هستند.
علت ابتلا به بیماری پارکینسون چیست؟
بیماری پارکینسون زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های عصبی در عقده‌های قاعده‌ای (basal ganglia)؛ ناحیه‌ای از مغز که حرکات بدن را کنترل می‌کند، دچار اختلال شده و یا می‌میرند. به طور معمول، این سلول‌های عصبی (نورونها) یک ماده شیمیایی مهم، به نام دوپامین تولید می‌کنند. دوپامین نقشی حیاتی در هماهنگی و تنظیم حرکات بدن دارد. مرگ یا اختلال عملکرد این نورونها، باعث کاهش تولید دوپامین در مغز و همین امر سبب بروز مشکلات حرکتی ناشی از بیماری پارکینسون می‌شود. علت دقیق مرگ سلول‌های عصبی تولیدکننده دوپامین هنوز مشخص نیست. علاوه بر این، مبتلایان به پارکینسون، پایانه‌های عصبی تولیدکننده نوراپی نفرین را نیز از دست می‌دهند. نوراپی نفرین پیام‌رسان شیمیایی اصلی سیستم عصبی سمپاتیک است که بسیاری از عملکردهای بدن مانند ضربان قلب و فشار خون را کنترل می‌کند. از دست دادن این پایانه‌های عصبی سبب برخی علائم غیر حرکتی پارکینسون مانند خستگی، فشار خون نامنظم، کاهش حرکات دستگاه گوارش و افت ناگهانی فشار خون در زمان برخاستن (از حالت نشسته یا دراز کشیده) می‌شود.
در بسیاری از سلول‌های مغزیِ افراد مبتلا به پارکینسون، اجسام لوئی وجود دارد. اجسام لوئی توده‌های غیرطبیعی از جنس پروتئین هستند. دانشمندان در تلاشند تا عملکرد طبیعی و غیرطبیعی این پروتئین‌ها و ارتباط آن‌ها با جهش‌های ژنتیکی موثر بر بیماری پارکینسون و زوال عقل ناشی از اجسام لوئی، را درک کنند.
اگرچه برخی از موارد پارکینسون ارثی به نظر می‌رسد در بیشتر موارد این بیماری به طور تصادفی رخ می‌دهد و به نظر نمی‌رسد که یک بیماری ارثی باشد و در تعداد کمی از موارد ابتلا می‌توان جهش‌های ژنتیکی خاص را ردیابی کرد. امروزه بسیاری از محققان بر این باورند که بیماری پارکینسون ناشی از ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی، مانند قرار گرفتن در معرض سموم، است.
نشانه‌های بیماری پارکینسون چیست؟
بیماری پارکینسون چهار علامت اصلی دارد:
- لرزش دست‌ها، بازوها، پاها، فک یا سر
- سفتی اندام‌ها و تنه
- کندی حرکت
- اختلال در تعادل و هماهنگی که گاهی منجر به زمین خوردن می‌شود
علائم دیگر ممکن است شامل افسردگی و سایر تغییرات خلقی، اختلال در بلع، جویدن و صحبت کردن؛ مشکلات ادراری یا یبوست؛ مشکلات پوستی و اختلالات خواب باشد. علائم پارکینسون و سرعت پیشرفت بیماری در بین افراد متفاوت است. گاهی اوقات افراد علائم اولیه پارکینسون را به عنوان نشانه‌های پیریِ طبیعی، نادیده می‌گیرند. علائم اولیه بیماری پارکینسون خفیفند و به تدریج بروز می‌یابند. برای مثال، ممکن است فرد لرزش خفیفی را احساس کند یا در بلند شدن از صندلی مشکل داشته باشد، یا ممکن است متوجه شود که خیلی آرام صحبت می‌کند، یا اینکه دست خطش تغییر کرده است. دوستان یا اعضای خانواده ممکن است اولین کسانی باشند که متوجه تغییرات در فرد مبتلا به پارکینسون، می‌شوند. آن‌ها ممکن است ببینند که چهره فرد فاقد احساس است یا اینکه فرد دست یا پای خود را به طور معمول حرکت نمی‌دهد. بسیاری از افراد مبتلا به پارکینسون متوجه می‌شوند که قبل از تجربه سفتی بدن و لرزش اندام‌ها، علائمی مانند مشکلات خواب، یبوست، کاهش حس بویایی را تجربه کرده‌اند. افراد مبتلا به پارکینسون اغلب دچار راه رفتن پارکینسونی می‌شوند. منظور از راه رفتن پارکینسونی، تمایل به خم شدن به جلو، برداشتن گام‌های سریع و کوچک و کاهش حرکات بازوها است. همچنین ممکن است فرد در شروع یا ادامه حرکت مشکل داشته باشد. علائم اغلب در یک طرف بدن یا حتی تنها در یک اندام شروع می‌شود، که با پیشرفت بیماری، در نهایت هر دو طرف را درگیر می‌کند. با این حال، ممکن است علائم در یک طرف شدیدتر از طرف دیگر باشند.
روش‌های تشخیص بیماری پارکینسون
در حال حاضر هیچ آزمایش اختصاصی برای تشخیص موارد غیر ژنتیکی بیماری پارکینسون وجود ندارد. تشخیص بر اساس سابقه پزشکی فرد و معاینه عصبی صورت می‌گیرد. بهبود علائم پس از شروع دارو یکی دیگر از معیارهای مهم تشخیص بیماری پارکینسون است. بعضی اختلالات می‌توانند علائمی مشابه علائم بیماری پارکینسون ایجاد کنند. گاهی اوقات به علائم مشابه پارکینسون ناشی از علل دیگر، پارکینسونیسم گفته می‌شود. هرچند که ممکن است این اختلالات در ابتدا به اشتباه به عنوان بیماری پارکینسون تشخیص داده شوند. بنابراین انجام آزمایش‌های اختصاصی و نیز پاسخ به درمان دارویی ممکن است به افتراق این اختلالات از بیماری پارکینسون کمک کنند. از آنجایی که بسیاری از اختلالات دیگر با علائم مشابه پارکینسون نیاز به درمان‌های متفاوتی دارند، تشخیص دقیق و در اسرع وقت آن‌ها بسیار مهم است.
آیا بیماری پارکینسون درمان دارد؟
اگرچه هیچ درمان قطعی برای بیماری پارکینسون وجود ندارد، اما داروها، اعمال جراحی و سایر روش‌های درمانی اغلب می‌توانند برخی از علائم را تسکین دهند.
داروها
داروهایی که برای پارکینسون تجویز می‌شوند، عبارتند از:
- داروهایی که سطح دوپامین را در مغز افزایش می‌دهند
- داروهایی که بر سایر مواد شیمیایی مغز تأثیر می‌گذارند
- داروهایی که به کنترل علائم غیر حرکتی کمک می‌کنند
درمان اصلی پارکینسون لوودوپا است. سلول‌های عصبی از لوودوپا برای ساختن دوپامین استفاده می‌کنند. معمولاً لوودوپا در ترکیب با داروی دیگری به نام کاربی‌دوپا مصرف می‌شود. کاربی‌دوپا برخی از عوارض جانبی درمان با لوودوپا (مانند تهوع، استفراغ، فشار خون پایین و بیقراری) و نیز میزان لوودوپای مورد نیاز برای بهبود علائم را کاهش می‌دهد. با توجه به ماهیت مزمن و پیشرونده بیماری پارکینسون، تقریبا تمام مبتلایان باید تا پایان عمر زیرنظر پزشک دارو مصرف کنند. افراد مبتلا به پارکینسون هرگز نباید بدون اطلاع پزشک مصرف لوودوپا (و سایر داروهای تجویز شده) را قطع کنند، چراکه قطع ناگهانی دارو ممکن است عوارض جانبی جدی، مانند ناتوانی در حرکت یا مشکلات تنفسی، به دنبال داشته باشد.
تحریک عمقی مغز
برای افراد مبتلا به پارکینسون که به خوبی به داروها پاسخ نمی‌دهند، تحریک عمقی مغز ممکن است مناسب باشد. در این روش از طریق جراحی، الکترودهای تحریک‌کننده در قسمتی از مغز کاشته می‌شود. این الکترودها بدون ایجاد درد، مغز را به گونه‌ای تحریک می‌کنند که بسیاری از علائم حرکتی مرتبط با پارکینسون مانند لرزش، کندی حرکت و سفتی بدن، کنترل می‌شود.
سایر روش‌های درمانی
ممکن است برای کمک به بهبود علائم بیماری پارکینسون از روش‌های درمانی دیگری شامل فیزیوتراپی، کاردرمانی و گفتاردرمانی استفاده شود. این روش‌ها به بهبود اختلالات راه رفتن و صدا، لرزش اندام‌ها، سفتی بدن و کاهش عملکرد ذهنی کمک می‌کنند. با مشورت پزشک، می‌توان از سایر درمان‌های حمایتی شامل رژیم غذایی سالم و ورزش‌هایی برای تقویت عضلات و بهبود تعادل استفاده نمود.
